Aukinn fróðleikur um Evrópusambandið gerir fólk andvígt aðild!

Það hefur verið athyglisvert að fylgjast með minnkandi fylgi almennings við aðild Íslands að ESB skv könnunum síðastliðna mánuði.

Í tengslum við nám hjá HR vann ég rannsóknarskýrslu s.l. sumar sem fjallaði um ávinninga og ókosti við aðild Íslands að ESB og hugarfar almennings til aðildar. Vegna skýrslunnar var framkvæmd skoðanakönnun meðal almennings þar sem eitt af meginmarkmiðum var að greina hvað hefði hugsanlega áhrif á hugarfar fólks gagnvart aðild. Þar var m.a. skoðað hvort lítil eða mikil þekking á málefnum ESB og það hvaðan hún kæmi hefði áhrif á viðhorf. Yfir 1000 aðilar, starfsmenn ýmissa fyrirtækja, stofnana og sveitafélaga um allt land tóku þátt í könnuninni og var lögð áhersla á að fá þátttakendur úr sem flestum atvinnugreinum og stéttum þjóðfélagsins, allsstaðar af á landinu, til að fá sem raunhæfasta mynd af hugarfari almennings.

Í kjölfar ýtarlegra greininga á svörum var hægt að draga ákveðnar ályktanir. Í stuttu máli var hæst hlutfall þeirra sem andvígir voru aðild að sambandinu þeir sem höfðu kynnt sér málefnið sérstaklega og hæst hlutfall þeirra sem voru fylgjandi aðild voru þeir sem höfðu mestan fróðleik um málefnið úr fjölmiðlum. Út frá þessu var hægt að draga þær ályktanir að fjölmiðlaumfjöllun um ESB væri einsleit og til þess fallin að gera fólk fylgjandi aðild á meðan "dýpri" þekking á málefninu gerði fólk meira andvígt.

Síðan þessi rannsókn var framkvæmd, fyrir u.þ.b. ári, hefur aukin umfjöllun um Evrópusambandið átt sér stað bæði í fjölmiðlum og á öðrum vettvangi, um það hvað aðild felur í sér og fólk fræðst mun meira um málefnið.

Það virðist því augljóst að minnkandi fylgi við aðild hafi með aukna þekkingu almennings á málefninu að gera. Fólk er nú í auknum mæli farið að átta sig betur á því hvað aðild hefur raunverulega í för með sér, hvernig ESB starfar og margir skipt um skoðun. Aukinn fróðleikur um ESB olli einnig breyttu hugarfari hjá mér. Þegar ég hóf vinnu við áðurgreinda rannsóknarskýrslu var ég ein af þeim sem var mjög tvístíga varðandi aðild. Í raun hallaðist ég fremur að því að vera fylgjandi aðild þar sem ég eins og flestir hafði mestan fróðleik um málefnið úr fjölmiðlum. Eftir á að hyggja tel ég að jákvætt hugarfar mitt gagnvart aðild hafi orsakast af því að ég taldi okkur ekki eiga annarra kosta völ enda hefur þeim áróðri verið dyggilega haldið á lofti.

Eftir því sem ég kynnti mér evrópusamstarfið betur, sáttmála sambandsins, reglugerðir, ákvarðanatöku og það sem aðild hefur í för með sér varð ég sífellt meira afhuga aðild. Eftir atburði undangenginna mánuða er ég enn sannfærðari um að aðild henti okkur ekki! A.m.k. ekki á þessum tímapunkti við þessar aðstæður. Það má vel vera að síðar komi upp þær aðstæður að við teljum hag okkar betur borgið innan ESB en þær aðstæður eru svo sannarlega ekki núna!

Mér finnst að ríkisstjórnin sé ekki alveg að "dansa í takt" við vilja almennings. Kallar hún sig ekki "ríkisstjórn fólksins"? Hefur hún kannski ekki fylgst með nýlegum skoðanakönnunum eða er hún hætt að hlusta á fólkið?

Ég hef a.m.k. dregið þá ályktun að aukin þekking á Evrópusambandinu og meiri fróðleikur um málefnið geri fólk andvígt aðild. Vandamálið er kannski það að okkar eigin ríkisstjórn hefur ekki lagt sig fram við að fræðast meira um ESB og er því ekki komin með sama hugarfar og meirihluti almennings. Maður situr enda stundum og hárreytir sig þegar þessir spekingar koma fram í viðtölum og fullyrða um hluti er sambandinu tengjast sem eiga sér enga tilhæfu í raunveruleikanum. Fáviskan og vanþekkingin er stundum óþolandi og því miður ná þessir aðilar til einhverra sem kjósa að treysta þeim í blindni!

Athugasemdir

[Númi (IP-tala skráð) 10.8.2009 kl. 00:08]

Er alveg hundrað prósent sammála þér að inní þetta ofureinræðisveldi sem ESB er höfum við ekkert að gera.Flott grein hjá þér,vel upp sett,og takk.

[Vilhjálmur Árnason, 10.8.2009 kl. 02:36]

Í aðdraganda síðustu kosninga var umræðan dálítið afvegaleidd af fjölmiðlum sem höfðu ekki skoðað málið nógu vel. Flestir flokkar voru fullir af fólki sem vissi alls ekki nóg um ESB sem kristallast í því viðhorfi að það geti ekki tekið afstöðu um aðlild nema eftir að það er búið að sjá hvað er í boði hjá ESB. Eins og þetta sé súkkulaðisjoppa. Sumt af þessum málflutningi var áróðursbrella. 

Því miður það trúa margir þessu enn en ég veit að við erum ekki svona einföld og Íslendingar láta ekki auðveldlega plata sig. Við förum aldrey í ESB og við tökum aldrey upp evru.

Ísland ætti að nálgast ESB eins og ísmoli nálgast eldspúandi dreka.

[Haraldur Hansson, 10.8.2009 kl. 17:26]

Ég held að það sé mikill sannleikur í þessu og líklega megin ástæðan fyrir því að ekki var farið í þjóðaratkvæði um aðildarumsókn. Ef þjóðin hefði fengið að taka upplýsta ákvörðun (það var nægur tími) hefði tillagan líklega verið felld. Þá hentar lýðræðið ekki.

[Sævar Finnbogason, 10.8.2009 kl. 17:49]

Hvar má sjá þessa könnun. Mér þætti einnig áhugavert að skoða þessa skýrslu.

[Sævar Finnbogason, 10.8.2009 kl. 17:57]

Það er reyndar alþekkt fyrirbæri í félagsvísindalegum rannsóknum að þeir sem eru á móti ákveðnum málum eða fyrirbærum leggja oftast mikið á sig til að kynna sér málin og hafa ríka tilhneygingu til að gera það á þann hátt að það sem þeir sjá verður "sjálfstyrkjandi"

Dæmi um þetta eru trúleysingar sem geta vitnað í biblíunna hægri vinstri og annað þekkt dæmi er fólk sem er öruggt um það að BNA stjórn hafi staðið fyrir árásunum á 11 sept. Það liggur yfir skjölum og myndskeyðum og öðru sem tengist atburðunum og allar upplýsingar eru túlkaðar til að falla við fyrri skoðannir. Ekkert mun geta sannfært þetta fólk um annað en þetta sé allt eitt stórt samsæri

[Esther Anna Jóhannsdóttir, 11.8.2009 kl. 00:38]

Sævar ég held þetta virki í báðar átti. Þ.e. skiptir ekki máli hvort fólk er andvígt eða fylgjandi málefnum. Hættan við að mynda sér skoðun á málefnum of snemma er sú að upplýsingavinnsla fer ósjálfrátt að snúast um að réttlæta þá skoðun og horft er framhjá staðreyndum sem ekki styðja við hana. Til að geta á endanum dregið rétta ályktun um málefni er því kannski mikilvægast að forðast að móta sér skoðun of snemma og halda þar með upplýsingagáttum opnum fyrir staðreyndum með og á móti. Þetta er hægara sagt en gert þar sem það er í mannlegu eðli að þola illa óvissu og hættir okkur því til að taka afstöðu of snemma.

Könnunina og skýrsluna er því miður ekki hægt að nálgast á netinu en hana má nálgast á bókasafni HR. Það stóð nú alltaf til að vinna stutta samantekt úr könnuninni sem ég hef ekki komið í framkvæmd. Skýrslan sjálf er talsvert löng, sennilega lengsta lokaverkefni sem skilað hefur verið, og inniheldur mikinn fróðleik um ESB, sögu sambandsins, stofnanir, nefndir, málefni, ákvarðanatökuferli, samstarf Íslands við sambandið ofl. á mannamáli. Hún er hinn mesti fróðleikur fyrir þá sem áhuga hafa á að kynna sér ESB betur.

[Sævar Finnbogason, 11.8.2009 kl. 01:43]

Já, einmitt þetta virkar í báðar áttir held ég. Viðverðum hinsvegar alltaf einhvernvegin meira vör við þá sem eru á móti. Þetta helgast gjarnan af því að þeir eru oft fulltrúar vel "mótíveraðra" minnihlutahópa. Það er oft vísað í öfgatrúarhópa sem dæmi í þessu samhengi 

Ég er sammála því að fólki hættir oft til að mynda sér skoðun of snemma. Raunar er þetta nokkuð sem við erum alltaf að kljást við, þ.e.a.s hvernig við myndum okkur skoðannir. Það er eilíf umræða um það hjá okkur í stjórnmálafræðunum hversu stór þáttur fjölmiðla og áróðurs er í þessu ferli.

Satt að segja er ég á þeirri línu að fólk taki mið af því sem er í fjölmiðlum að einhverju leiti en það ráði minna um skoðun fólks en ætla mætti og almennt er haldið.

Ég er sjálfur að reyna að skoða þetta út frá því að hvaða marki við í raun stýrum upplýsinganeyslu okkar til þess að falla að grundvallar skoðunum okkar. Þær eiga sér svo dýpri rætur í félagsmótun og nánasta umhverfi og auðvitað síðast en ekki síst efnahagslegum hagsmunum.

Þess vegna er ég að spá í aðferðafræðinni við greininguna á svörunum.

[Jón Árni Bragason, 3.10.2009 kl. 23:31]

Ég hef reynt að halda þessari augljósu staðreynd fram við þá sem lítið vita um ESB og er sakir þess líklegri til þess að vera hlynntir aðild eða hlutlausir, en við litlar undirtektir.

Mikið gott að rannsókn skuli nú hafa leitt þetta í ljós og indælt að geta vísað til þessa ágæta pistils þíns.