Ekki ástæða til að óttast jafnræðisregluna!

Flestir eru sammála því að engin ríkisábyrgð sé á innistæðutryggingarsjóði. Þrátt fyrir það óttast fólk tap í dómsmáli og mögulegar afleiðingar þess jafnvel þó líkurnar séu litlar sem engar. Sá ótti er vegna mögulegs brots á jafnræðisreglunni. Að þar sem íslensk stjórnvöld ákváðu að tryggja innistæður að fullu á Íslandi en ekki í erlendum útibúum þá sé mögulegt að byggja dóm á því að um óheimila mismunun hafi verið að ræða sbr. 4. grein EES samningsins.

Fjórða grein EES samningsins bannar mismunun á grundvelli þjóðernis (e. nationality). Um slíkt var ekki að ræða. Innistæður allra, bæði íslendinga og útlendinga, í íslenskum útibúum voru tryggðar. Hinsvegar voru innistæður Íslendinga í útibúum í Bretlandi og Hollandi ekki tryggðar. Því er ekki um mismunun á grundvelli þjóðernis að ræða.

Lög ESB gilda ekki á Íslandi, nema þau sem innleidd eru í EES samninginn eða tengjast öðru samstarfi við ESB. Reglur ESB um mismunun hljóta hinsvegar að verða lagðar til grundvallar við mat á mismunun. Það eru þrjú meginskilyrði sem þurfa að vera til staðar til að réttlæta mismunun.

1) Ground of general interest – can be justified only if motivated by public policy, public security or puplic health. Mismunun þarf að hafa verið nauðsynleg til að tryggja öryggi og velferð almennings. Það átti við á Íslandi sbr. álit ESA. Þar segir m.a. að ísl. stjórnvöld hafi haft fullan rétt til inngripa þar sem öryggi og velferð almennings hafi verið í húfi. Ef ekki hefði verið gripið til aðgerða hefðu íslensk fyrirtæki t.d. ekki getað greitt út laun og almenningur því ekki getað keypt nauðsynjar eins og mat, lyf ofl.

2) Principle of subsidiarity – the pursued objective cannot be sufficiently achieved by other means, only by adobting a discriminative measures. Aðrar leiðir, sem ekki fólu í sér mismunun, til að tryggja að markmiðum yrði náð voru ekki færar. Þrátt fyrir að ísl. stjórnvöld hefðu viljað tryggja innistæður breta og hollendinga þá var það ekki mögulegt. Í áliti ESA kemur t.d. fram að það hefði rýrt trúverðugleika aðgerðanna ef ríkið hefði tekið á sig slíka skuldbindingu sem það gat augljóslega ekki staðið undir en í áliti ESA segir: „The success of the emergency measures depended largely on the credibility of the action taken. Measures taken to back up the Icelandic banks as a whole would probably have lacked the necessary credibility.“

 

3) Principle of proportionality – the adopted measure shall not go beyond what is necessary to achieve the pursued objective. Ekki var gengið lengra en nauðsyn krafði til að ná markmiðum.   Ef innistæður hefðu eingöngu notið lágmarkstryggingar þá hefðu fyrirtæki ekki getað greitt út laun en eitt af markmiðunum var einmitt að tryggja að hægt yrði að greiða almenningi laun svo hann ætti fyrir nauðsynjum. Innflytjendur matvæla og lyfja hefðu heldur ekki getað fjármagnað innflutning nauðsynja o.s.frv. ESA orðar það svo: „Almost every family and business in Iceland is said to have been a customer, holding debit and savings accounts with these banks. The Icelandic authorities claim that deposits with banks are not just savings; the current accounts are used by the bank's customers for their regular financial transactions. Limits in accessing such accounts would have instantly risked causing a full run on the banks with consequent serious risks for public security. Businesses could not have used funds to pay for their resources and to pay wages to employees; retail suppliers could not have imported necessities for the public, drugs and food etc; lawyers' trust accounts and other similar forms of deposits would have been non-operable with dire consequences. The general public would not have been able to access money deposited at the banks, e.g. proceeds from sales of real-estate, to finance the purchase of a new home. Money could not have been withdrawn to honour large payment obligations to banks and other institutions. This would have increased the already existing risk of systemic financial collapse.“

Ennfremur kemur þetta fram í áliti ESA: „The Authority cannot agree with the complainants' view that, the Icelandic authorities could and should have relied on the Icelandic deposit guarantee scheme and that the Deposit Guarantee Directive shows that on 7 October 2008 any guarantee of depositors in excess of EUR 20,000 must have been unnecessary.“

Þ.e.a.s. ESA lýsir því yfir að þeir geti ekki verið sammála því að trygging innistæðna umfram lágmarksinnistæðutryggingu hafi ekki verið nauðsynleg.

Óttast einhver að hafa brotið jafnræðisregluna?